Sterownik – mózg kotła c.o.

„Kocioł c.o. z najnowocześniejszym sterownikiem” to slogan reklamowy, który osoby planujące zakup z pewnością słyszały wiele razy. Co się za tym kryje? Co oznacza „dobry sterownik” dla przeciętnego użytkownika kotła, dla którego symbole techniczne są często tylko systemem pustych znaków, które nie przekładają się na konkrety? Jaka jest zależność między sterownikiem a komfortem użytkowania urządzenia grzewczego? Zadawanie tych pytań jest obowiązkiem każdego klienta, który chce nabyć kocioł, a obowiązkiem producenta jest na nie odpowiadać, i wcale nie oznacza to mnożenia trudności. Dzieje się tak z jednego prostego względu. Sterownik kotła to jego mózg, to on reguluje parametry pracy i dopasowuje je do warunków panujących na zewnątrz i w środku budynku, to od niego wreszcie zależy, czy nasz kocioł będzie wygodny i oszczędny w eksploatacji. Dlatego warto przeczytać informacje o sterowniku i dopytać o szczegóły, zanim podejmiemy decyzję o zakupie.

Aby przybliżyć zasadę działania sterowników, najlepiej przeanalizować to zagadnienie na przykładzie konkretnych kotłów. Będą to dwa najnowsze modele producenta już od wielu lat obecnego na rynku i cenionego przez klientów – firmy ZGM „ZĘBIEC” S.A. Na warsztat bierzemy kocioł na pellet AGAT oraz kocioł na ekogroszek TOPAZ, spełniające surowe wymogi 5 klasy według normy PN-EN 303:5-2012.

Sterownik ST-9723
Pierwszy z wymienionych kotłów, model AGAT, jest wyposażony w sterownik ST-9723 firmy Tech, zaprojektowany specjalnie do kotłów pelletowych z podajnikiem i wentylatorem. W informacji zamieszczonej na stronie produktu czytamy, że dzięki rozbudowanemu oprogramowaniu sterownik może realizować szereg funkcji, m.in. sterowanie zapalarką, sterowanie podajnikiem, sterowanie rusztem czyszczącym palnik, sterowanie wentylatorem nadmuchowym, sterowanie pompą centralnego ogrzewania, sterowanie pompą ciepłej wody użytkowej, płynne sterowanie zaworem mieszającym czy też sterowanie pompami dodatkowymi.

Jak przełożyć to na prostszy język? Otóż realizacja powyższych funkcji oznacza, że rozpalanie kotła, podawanie paliwa, czyszczenie kotła i jego wygaszanie następują automatycznie, bez konieczności schodzenia do kotłowni. Na czytelnym, dotykowym wyświetlaczu użytkownik uruchamia więc np. fazę rozpalania (może też ona zostać uruchomiona przez program regulatora w określonych sytuacjach, np. po czyszczeniu kotła). Dzięki sterownikowi również praca kotła przebiega w trybie automatycznym, co oznacza, że osiąga on zadaną przez użytkownika temperaturę, po czym sterownik przechodzi w fazę jej podtrzymania – dotyczy to zarówno temperatur kotła, jak i bojlera, w którym przygotowywana jest ciepła woda. Po dogrzaniu wody w bojlerze do pożądanej temperatury, regulator wyłącza pompę C.W.U. Zostanie ona ponownie włączona dopiero po obniżeniu się temperatury poniżej zadanej. To również dzięki sterownikowi w trybie letnim pracuje tylko pompa C.W.U. i zamykają się zawory C.O., aby nie ogrzewać niepotrzebnie domu.

Wszystkie te czynności nie wiążą się jednak z koniecznością każdorazowego wybierania ustawień na menu. Na wyświetlaczu sterownika możemy zaprogramować plan pracy kotła na przykład na tydzień, z dokładnością do 30 minut wyznaczając okresy jego aktywności i dobierając plan pracy urządzenia do swoich potrzeb.

Producent sterownika zastosował w nim również algorytm regulacji, który steruje pracą palnika i reguluje ilość podawanego paliwa. Oznacza to spore oszczędności energii oraz samego paliwa, sięgające nawet 20%.

Kocioł AGAT ze sterownikiem ST-9723 może też współpracować z regulatorem pokojowym. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie dla osób, które chcą sterować pracą kotła bez konieczności schodzenia do kotłowni. Zamontowany w mieszkaniu regulator pozwoli na wygodne kontrolowanie temperatury pokojowej, kotła i bojlera, a informacja o zmianie parametrów przesyłana jest wówczas prosto do urządzenia grzewczego. Innym wygodnym rozwiązaniem jest moduł GSM, który wyśle nam wiadomość SMS z informacją o każdym alarmie sterownika kotła. Odpowiadając na tę wiadomość otrzymamy dodatkowo informacje o aktualnej temperaturze wszystkich czujników, a po wprowadzeniu kodu autoryzacji możliwa będzie zdalna zmiana temperatur zadanych, co jest szczególnie przydatne, gdy nie ma nas w domu.

Doskonałą opcją jest też doposażenie kotła w moduł internetowy ST-505, który pozwala na zdalną kontrolę jego pracy. Co to oznacza w praktyce? Że opalając się na plaży na Bali, oglądając flamingi w Peru lub podziwiając zorzę polarną w na północy Norwegii możemy sterować pracą kotła, podglądać historię temperatur czy historię alarmów – oczywiście jeśli mamy dostęp do Internetu.

Sterownik Lider PID Dynamic
Nieco inny sterownik znajdziemy w kotle TOPAZ. Lider PID Dynamic firmy Elster jest regulatorem temperatury wody w kotle centralnego ogrzewania z paleniskiem retortowym, opalanym węglem typu „ekogroszek”. Posiada on szereg funkcji, wśród których najistotniejsze to: regulacja temperatury kotła według ustawionej ręcznie lub programowo temperatury zadanej bądź z wykorzystaniem czujnika pogodowego, automatyczna regulacja mocy kotła w zależności od zapotrzebowania na ciepło (PID), z możliwością przełączenia w zwykły tryb dwustawny. Sterownik pozwala także na automatyczną obsługę pompy cyrkulacyjnej centralnego ogrzewania, sterowanie jednym zaworem mieszającym trój- lub czterodrogowym z oddzielną pompą zaworu, lub opcjonalnie sterowanie pompą cyrkulacyjną C.O. za pomocą regulatora pokojowego. Po dołączeniu dodatkowych modułów obsługi zaworów sterownik pozwoli na sterowanie kilkoma niezależnymi obwodami grzewczymi. Również w wypadku sterownika do kotła TOPAZ możliwe jest przygotowanie ciepłej wody użytkowej z opcją włączenia funkcji neutralizacji bakterii Legionella, przy czym pompę cyrkulacji C.W.U można obsługiwać ręcznie lub programowo.

Innowacyjnym rozwiązaniem jest zastosowany w regulatorze zmodyfikowany algorytm regulacji PID Dynamic. Steruje on automatycznie ilością podawanego paliwa i mocą nadmuchu, a co za tym idzie – oddawaną przez kocioł mocą. Dla użytkownika kotła oznacza to, że niezależnie od chwilowych zmian odbieranej mocy, kocioł stabilnie utrzymuje zadaną temperaturę. Takie rozwiązanie ogranicza także wydzielanie się sadzy, tlenku węgla i innych szkodliwych substancji do atmosfery oraz znacznie wydłuża okres pomiędzy kolejnymi czyszczeniami kotła.

Podobnie jak w przypadku sterownika do kotła AGAT, również do kotła TOPAZ można zamówić regulator pokojowy, który pozwoli na wygodną, bezprzewodową komunikację z kotłem i stabilizację temperatury w pomieszczeniu (również w programach tygodniowych). Regulator powiadomi też nas o temperaturach kotła i instalacji, a także o wszelkich stanach alarmowych.
Alternatywnie funkcję regulatora pokojowego z pomiarem temperatury w pomieszczeniu może pełnić moduł komunikacji bezprzewodowej LIDER RTx. Umożliwia on wyniesienie sterownika znajdującego się na kotle z kotłowni do mieszkania i pełną obsługę nastaw kotła i instalacji, a jego montaż jest na tyle prosty, że nie wymaga udziału instalatora.

Dla bardziej wymagających kierowany jest moduł internetowy ETH 100, który pozwala na zdalną kontrolę użytkownika nad instalacją grzewczą na dowolnym urządzeniu posiadającym dostęp do Internetu i wyposażonym w przeglądarkę: na smartfonie, tablecie, notebooku, komputerze stacjonarnym. Rozwiązanie to pozwala zarówno monitorować pracę urządzenia grzewczego, jak i edytować temperaturę zadaną kotła, obiegów grzewczych czy ciepłej wody użytkowej.

Niektórzy z nas pamiętają jeszcze czasy, gdy po dorzuceniu paliwa do kotła, temperatura w budynku rosła w sposób niekontrolowany, by spaść nad ranem, gdy palenisko przygasało, co skutkowało nieprzyjemnym chłodem. Te czasy to oczywiście przeszłość, co w znacznej mierze zawdzięczamy nowoczesnym wynalazkom – zasobnikom i podajnikom, które same podają paliwo do spalenia, bez konieczności naszego udziału co kilka godzin. To jednak nie koniec zalet kotłów najnowszej generacji. Trudno sobie wyobrazić, aby ktoś spoza grona pasjonatów-amatorów miał dziś czas i chęci, aby na kartce papieru wyliczać, ile paliwa podawać i jak sterować pracą kotła, aby bez kompromisów na rzecz komfortu, było to opłacalne. Dziś tę rolę przejmują sterowniki, które regulując proces spalania, uwzględniają całą masę różnych parametrów, których bez precyzyjnych urządzeń pomiarowych nie bylibyśmy w stanie kontrolować „na oko”. Nowoczesne sterowniki są w stanie analizować jednocześnie wiele danych pochodzących z czujników i optymalizują pracę kotłów c.o., zostawiając nam jednocześnie ogromne pole manewru do samodzielnego ustawiania temperatur czy parametrów. To dzięki sterownikom możemy dziś ekonomicznie ogrzewać mieszkania, a jednocześnie zachowywać wewnątrz pomieszczeń pożądaną, optymalną dla nas temperaturę. To również za sprawą sterowników nowoczesne i opalane ekologicznymi paliwami kotły są praktycznie bezobsługowe, gwarantując nam na co dzień wygodę i komfort podczas ich eksploatacji.